لب شکری چیست، علت ایجاد شکاف لب در آقایان و بانوان و عوارض آن؛ لب شکری یا لب شکافته که در زبان انگلیسی به آن Clift Lip نیز میگویند، یک عارضه و اختلال توسعهای است که در مدت زمان بارداری برای جنین ممکن است رخ بدهد. طبق تحقیقات از هر 700 الی 800 زایمان یکی از آنها دچار کام شکافته یا همان لب شکری میشود.
یکی از شایعترین ناهنجاریهای صورت در نوزادان، لب شکری است که در صورتی اتفاق میافتد که رشد اندامهای مختلف صورت و بدن در ماههای اول بارداری به درستی اتفاق نیفتاده است و یا به هم وصل نشدهاند. جالب است بدانید که نقص مادرزادی لب شکری در نژاد آسیایی شیوع بیشتری دارد.
البته این نوع نقص مادرزادی علاوهبر عنوان لب شکری با نامهایی همچون خرگوشلب، شکافتهلب، لبچاک، چهارلب، سهلبه، سهلنج، کفیدهلب و شکرلب نیز شناخته میشود که ما در ادامه این مقاله خواهان بررسی علتهای ایجاد آن و عوارض شکر لب هستیم.
لب شکری یا شکاف لب چیست؟
در لب شکری (Cleft lip) و شکاف کام (Cleft palate) که یکی از رایجترین نقصهای مادرزادی است، شکافی در لب بالایی و یا سقف دهان (کام) و یا هر دوی آنها ایجاد میشود. اگر در طی دوران تکامل جنین، ساختارهای صورت به صورتِ درست و کامل رشد نکنند، این اتفاق رخ میدهد.
بیشتر موارد تنها یک مشکل مادرزادی هستند، ولی برخی نمونهها با برخی بیماریهای ژنتیکی و سندرومها مرتبط هستند.
داشتن فرزندی که از این مشکل رنج میبرد برای کودک و والدین آزاردهنده و ناراحت کننده است، ولی این مشکل قابل اصلاح است. با انجام جراحی، کودک ظاهر طبیعی خود را با حداقل جای زخم خواهد داشت.
لب شکری به حالتی گفته میشود که در هنگام جنینی، لب بالا به درستی تشکیل نمیشود و یک یا دو شکاف در آن ایجاد میگردد. شکاف ایجاد شده ممکن است کوچک بوده و قسمتی از لب را گرفتار کند، ولی در مواردی ممکن است بزرگ باشد و به حفره بینی نیز کشیده شود.
طبق آمارهای بین المللی، شکاف لب یا لب شکری در پسرها بیشتر دیده میشود ولی در بررسیهایی که در ایران انجام شد شیوع آن در دخترها کمی بیشتر بود. در اغلب موارد شکاف لب به صورت یکطرفه است ولی گاهی به صورت دوطرفه دیده میشود.
مهمترین عوامل بروز لب شکری
لبهای جنین معمولا در انتهای ماه اول بارداری تشکیل میشوند و سایر بافتهای بدن وی رشد خواهند کرد. عارضه لب شکری و شکاف کام و لب در جنین هنگامی اتفاق میافتد که بافتهای لب او قبل از تولد به صورت کامل شکل نگرفته و به همدیگر نچسبند.
این رویداد که بر روی لب بالایی نوزاد رخ نمایی میکند هم میتواند کوچک و سطحی بوده و هم میتواند عمیق باشد و از لب تا بینی امتداد یابد. در نتیجه مادران باید راههای پیشگیری از لب شکری شدن جنین را بدانند و از بروز این عارضه تا حد ممکن جلوگیری نمایند.
عامل ارث
بر اساس یافتههای تحقیقات انجام شده، در ۳۳ تا ۳۶ درصد موارد، رابطه مثبتی بین شکاف لب و عامل ارث وجود دارد. اگر کودکی با شکاف «دهانی – صورت» متولد شود، شانس ابتلا برای بچه بعدی، پنج درصد اضافه میشود. اگر یکی از والدین کودک، مبتلا به این شکاف باشد، شانس ابتلا برای کودک بعدی تا ۱۵ درصد بیشتر افزایش خواهد یافت.
عوامل محیطی
طبق تحقیقات انجام شده، بیماریهای عفونی مادر، اختلال هورمونال (هیپوتیروئیدیسم، دیابت و درمان با داروهای کورتونی)، داروها (مصرف داروهای آرامبخش، ضد تشنج و ضد صرع، احتمال وقوع شکاف لب را تا ۱۰ برابر افزایش میدهد)، ویتامینها (کمبود ریبوفلاوین، اسید فولیک، ویتامین B6، ویتامین A و حتی در بعضی موارد مقادیر بیش از حد ویتامین A منجر به بروز شکاف میشود؛ این در حالی است که استفاده از اسیدفولیک در چهار ماهه اول حاملگی اثر محافظتی علیه شکاف دارد)، هیپوکسی (سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری منجر به هیپوکسی در کودک شده که متعاقبا وقوع شکاف کام را افزایش میدهد)، از جمله عوامل موثر محیطی بر ایجاد شکاف لب و کام هستند.
عوامل روانی
عوامل روانی و هیجانی که با ایجاد تنشهای ضربه زننده ممکن است در اتیولوژی شکاف در انسان نقش مهمی داشته باشند از دیگر عوامل شکاف لب و کام به شمار میروند.
سندرومهای موثر دیگر
علاوه بر موارد ذکر شده، سندرمهای شناخته شده متعددی وجود دارد که در آنها شکاف لب و کام، یافته شایعی است و شامل سندرم Teacher-collins، سندرم wander –woude و سندرم pierre – robin است.
همچنین در تریزومی ۱۳ و ۸ نیز مواردی از شکاف لب و کام دیده شده است.
عوارض لب شکری یا شکاف لب
لب شکری (شکاف لب یا کام) یک نقص مادرزادی است که در دوران جنینی به دلیل عدم جوش خوردن کامل بافتهای لب یا کام رخ میدهد. این شرایط، اگرچه در نگاه اول ممکن است نگرانکننده به نظر برسد، اما با آگاهی و پیگیری مناسب، میتوان آن را مدیریت کرد و زندگی سالمی داشت.
یکی از عوارض شایع لب شکری، مشکلات تغذیهای در نوزادان است. به دلیل وجود شکاف در دهان، ممکن است تغذیه با شیر مادر یا شیشه کمی دشوار شود. خوشبختانه، سرشیشهها و ابزارهای خاصی برای کمک به تغذیه این نوزادان طراحی شدهاند.
مشکلات گفتاری نیز میتوانند در کودکانی با لب شکری رخ دهند، بهویژه اگر شکاف به کام (سقف دهان) نیز گسترش یافته باشد. این مشکل معمولاً با کمک گفتاردرمانی و مداخلات پزشکی قابل رفع است.
از دیگر عوارض میتوان به عفونتهای مکرر گوش، مشکلات دندان و تاثیرات ظاهری اشاره کرد. برای مدیریت این مسائل، تیمی از متخصصان شامل جراح، دندانپزشک و متخصص گوش و حلق و بینی معمولاً وارد عمل میشوند.
نکته دلگرمکننده این است که امروزه جراحیهای مدرن، امکان اصلاح ظاهر و عملکرد طبیعی را تا حد زیادی فراهم کردهاند. حمایت خانواده و استفاده از مشاورههای روانشناسی نیز به کودک کمک میکند تا با اعتمادبهنفس بیشتری با شرایط خود کنار بیاید.
بیشتر بخوانید: درمان لب شکری
راه های تشخیص لب شکری
یکی از مهمترین روشهای تشخیص لب شکری در دوران بارداری، سونوگرافی است. در اکثر موارد، سونوگرافی سهبعدی یا چهاربعدی میتواند وجود شکاف در لب یا کام را از هفته 18 تا 22 بارداری نشان دهد. این فناوری به پزشکان کمک میکند تا والدین را از وضعیت کودک آگاه کنند و برنامهریزی لازم برای مراقبتهای پس از تولد را انجام دهند.
اگر لب شکری پیش از تولد تشخیص داده نشود، بلافاصله پس از زایمان توسط پزشک قابل شناسایی است. در مواردی که شکاف فقط در کام (سقف دهان) وجود دارد و قابل مشاهده نیست، ممکن است مشکلاتی مانند دشواری در تغذیه یا صدای غیرطبیعی هنگام گریه توجه پزشکان را جلب کند. در چنین شرایطی، معاینه دقیق دهان و کام توسط پزشک انجام میشود.
علاوه بر این، گاهی اوقات لب شکری با مشکلات ژنتیکی دیگر همراه است. برای بررسی دقیقتر، پزشک ممکن است آزمایشهای ژنتیکی یا تصویربرداریهای پیشرفتهتر را توصیه کند.
نتیجه گیری
لب شکری، یکی از شایعترین نقصهای مادرزادی است که به دلایل مختلفی مانند عوامل ژنتیکی، مشکلات محیطی در دوران بارداری یا ترکیبی از این دو ایجاد میشود. اگرچه این وضعیت ممکن است در نگاه اول پیچیده و نگرانکننده به نظر برسد، اما امروزه با پیشرفتهای پزشکی، میتوان آن را بهخوبی مدیریت کرد.
عوارض ناشی از لب شکری مانند مشکلات تغذیهای، گفتاری، عفونتهای گوش و مسائل ظاهری، قابل پیشگیری یا درمان هستند. کلید اصلی، تشخیص بهموقع این وضعیت است. سونوگرافیهای دوران بارداری نقش مهمی در شناسایی لب شکری پیش از تولد دارند و پس از زایمان نیز پزشکان با بررسیهای دقیق میتوانند شکافهای پنهان در کام را شناسایی کنند.
مداخله زودهنگام از طریق جراحیهای ترمیمی، گفتاردرمانی و مراقبتهای تخصصی میتواند کیفیت زندگی کودک را به طور قابل توجهی بهبود بخشد. علاوه بر این، حمایت عاطفی و روانی خانواده برای رشد اعتمادبهنفس کودک بسیار حیاتی است.
