طبق آمار به طور تقریبی یک نفر از هر ۱۰ نفر، دست کم یک بار سابقه ی خون ریزی شدید از بینی داشته و اکثر افراد حداقل یک بار خون ریزی بینی را تجربه کرده اند.
خون ریزی بینی شایع ترین مورد اورژانس در گوش، حلق و بینی است و در دهه ی پنجم زندگی زنان و مردان شایع تر است. گر چه در اکثر موارد خون ریزی های بینی بدون علت خاصی رخ می دهند، ضربه موضعی بینی که معمولا توسط خود شخص وارد می شود، مانند دستکاری آن، یکی از علل شایع خون ریزی بینی است.
خون ریزی از بینی به ندرت می تواند سبب به خطر انداختن حیات شود. گاهی ممکن است بیماری های مهمی در ایجاد آن نقش داشته باشند که غفلت از آن ها می تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد. ضمن آن که معمولا خون ریزی بینی در فصل تابستان بیشتر است.
بینی یکی از پُرخون ترین اعضای بدن است. از نظر شرایط ساختمانی بینی، خصوصیات آناتومیک رگ های بینی این عضو را در معرض خون ریزی قرار داده است.
ناحیه ای در قسمت جلویی تیغه بینی وجود دارد که از ارتباط رگ های مختلف، یک شبکه رگی در آن جا تشکیل شده است. این ناحیه که به ناحیه لیتل معروف است، حاوی شبکه متراکم رگ های زیر مخاطی است.
هنگام آسیب دیدن این بافت، حتی در اثر یک بریدگی یا خراش جزئی، این رگهای خونی دچار خونریزی میشوند که گاهی اوقات شدید است. در بیشتر موارد، خونریزی بینی جدی نمیباشد و معمولاً با فشار موضعی و کمی صبر متوقف میشود.
اما در موارد شدید و در صورتی که بطور مکرر رخ دهد، نیاز به درمان توسط متخصص خواهد بود.
سوزاندن رگ های بینی یک روش ساده است که در آن خونریزی بینی به دلیل سوختن و بسته شدن رگ خونی پاره شده، متوقف میشود. گاهی اوقات هنگامی که خونریزی بینی مداوم میشود، پزشک سوزاندن رگها را پیشنهاد میکند.
کل این درمان حدود یک دقیقه طول میکشد زیرا بستن رگ خونی نیاز به تماس با سیم یا عوامل شیمیایی به مدت تنها چند ثانیه دارد. به همین دلیل پزشکان درمان سوزاندن رگهای بینی را در کلینیک یا مطب بصورت سرپایی و از طریق بیحسی موضعی انجام میدهند.
پارگی خود به خودی رگ ها
دکتر محسن نراقی، رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، علل خون ریزی از بینی را ناشی از ۲ عامل موضعی و سیستمیک عنوان کرده و می گوید: عوامل موضعی در خون ریزی از بینی بسیار شایع تر هستند.
در میان عوامل موضعی که سبب خون ریزی بینی می شوند، می توان از ضربه های وارده به بینی و صورت، عواملی که باعث التهاب مخاط بینی می شوند،
مانند عفونت ها و آلرژی ها، دفورمیتی ها و ناهنجاری های ساختمانی، وجود جسم خارجی، تماس با مواد شیمیایی سمی، مداخله جراحی و تومورهای داخل بینی نام برد. ضربه موضعی یکی از علل شایع خون ریزی بینی است.
دستکاری داخل بینی یکی از مهم ترین انواع این ضربه ها است. بعضی از افراد با دستکاریهای زیاد داخل بینی، خود باعث صدمه به مویرگ های ظریف شبکه داخل بینی می شوند.این موضوع به مرور زمان بینی را مستعد خون ریزی می کند.
جراحی های بینی هم در بعضی از افراد ممکن است آن ها را مستعد خون ریزی کند.
رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی ایران می افزاید:
ناهنجاری های ساختمانی مادرزادی یا اکتسابی بینی می توانند سبب درگیری قسمت غضروفی یا استخوانی تیغه بینی یا شاخک ها شوند. در این حالت هوای دمیده شده، با سرعت و تلاطم بیشتری وارد بینی می شود.
این مساله سبب خشکی غشای مخاطی، التهاب و دلمه بستن می شود. برداشتن دلمه ها از طریق پاک کردن بینی یا با فشار وارد کردن هوا از راه بینی انسداد یافته، عروق خونی سطحی را در معرض پارگی قرار می دهد و موجب خون ریزی می شود.
التهابات بینی ناشی از آلرژی، ویروس ها و عوامل باکتریایی هم به علت ایجاد التهاب و پُرخون تر شدن مخاط بینی می توانند حتی با ضربه ای ناچیز، مانند مالش بینی موجب خون ریزی شوند.
خون ریزی های خطرناک بینی در پسران
دکتر نراقی تصریح می کند: تومورهای متعددی می توانند با خون ریزی های خود به خودی بینی تظاهر کنند. یکی از علل بسیار خطرناک خون ریزی شدید بینی در پسران، تومور آنژیوفیبروم است. این تومور خوشخیم پُررگ که از ناحیه پشت بینی منشا می گیرد،
ممکن است به صورت خود به خودی یا در پاسخ به ضربه، خون ریزی کند. در مواردی که خون ریزی بینی با علائم دیگری مانند گرفتگی یک طرفه بینی و یا ترشحات خونابه ای بینی همراه باشد حتما باید معاینه اندوسکوپیک دقیق توسط متخصص، جهت رد کردن احتمال تومورهای مختلف بینی و سینوس ها انجام شود.
فشار خون بالا، اختلالات خونی و عروقی، کمبود ویتامین و اختلالات انعقادی (که توسط نارسایی کلیه ایجاد می شوند)، بیماری مزمن کبدی و داروهای مختل کننده انعقاد از عوامل سیستماتیک خون ریزی است و رگ هایی که طی افزایش سن دچار سفت شدگی یا تصلب شرایین می شوند،
بیشتر شکننده بوده و در همراهی با فشار خون در سنین بالا ممکن است طی بحران های فشار خون بالا به راحتی پاره شوند.
عوامل قلبی عروقی مانند تنگی دریچه میترال و نارسایی قلبی نیز سبب افزایش فشار سیاهرگ ها و پُرخونی رگ های مخاطی بینی می گردند که حتی با کوچک ترین ضربه ممکن است پاره شوند. سابقه کبودی مکرر پوست و طولانی شدن خون ریزی پس از آسیبی جزئی، بیانگر وجود اختلالات خونی است.
بند آوردن خون دماغ
بهترین وضعیت هنگام خون ریزی بینی نشستن به صورت عمودی و سر کمی به طرف جلو است. خم کردن سر به عقب موجب وارد شدن خون به پشت حلق و تحریک تهوع می شود. اگر به مدت ۵ دقیقه قسمت جلویی بینی را در سمت خون ریزی به روی تیغه بینی با انگشت دست بفشاریم،
بسیاری از خون ریزی های بینی مهار می شوند. به بیماران گوشزد می شود که پنبه یا دستمال در بینی خود نگذارند، زیرا ممکن است هنگام درآوردن آن ها دچار مشکل شوند و مخاط بینی بیشتر دچار آسیب شود.
اگر سابقه خون ریزی شدید یا طولانی وجود دارد یا در حین معاینه، بیمار دچار افت فشار خون شود، تعیین سطح هموگلوبین جهت تصمیم گیری در مورد ضرورت تزریق خون به بیمار الزامی است.
مهار خون ریزی احتیاج به همکاری بیمار و وسایل معاینه دقیق دارد، ضمن آن که روش های متعددی برای توقف خون ریزی وجود دارد که در بخش های اورژانس توسط پزشکان عمومی به کار می روند.
هنگام خون ریزی بینی چه کنیم؟
بیمار باید با آسودگی کامل صاف بنشیند و سر را به سمت جلو بیاورد. پزشک باید پیش از هر اقدامی با معاینه دقیق حفره بینی موضع خون ریزی را دقیقا پیدا کند. در اکثر موارد با فشار پانسمان روی عروق خونی داخل بینی خون ریزی مهار می شود.
این پانسمان باید دست کم ۲ روز باقی بماند و طی این مدت هم به دلیل این که این پانسمان راه تخلیه سینوس ها را می بندد از آنتی بیوتیک استفاده می شود.
کی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر خونریزی با اقدامهایی که گفتیم کنترل شد، چه بهتر ولی اگر ادامه پیدا کرد و با این اقدامهای ساده بند نیامد چه؟
– اگر خونریزی بند نیامد یا حتی زود بند آمد ولی تکرار شد و مدام اتفاق افتاد یا شدید بود، حتما باید به پزشک مراجعه کرد.
– اگر خونریزی با علائم دیگری مثل سردرد باشد یا گرفتگی بینی هم وجود داشته باشد، مخصوصا بچهای که خون دماغ میشود و بینیاش میگیرد، باید حتما به پزشک مراجعه کرد.
– اگر ترشح بینی در بچه بدبو باشد، دلیلش این است که جسم خارجی در بینی وجود دارد، مگر اینکه خلافش ثابت شود. ترشح خونی مداوم از بینی میتواند نشانه تومور خوش خیم یا بدخیم باشد.
تومور خوش خیم آنژیوفیبروم بیشتر در پسرها و تا حوالی اوایل سن بلوغ که تغییرات بینی ایجاد میشود، شایع تر است، ولی گاهی بعد از آن هم دیده میشود.
– گاهی خونریزی بینی آنقدر شدید است که برای به وجود نیامدن مشکل جدی برای بیمار و حتی به خطر نیفتادن جان او جراحی لازم است که امروزه با آندوسکوپی انجام میشود.
در بیمارستان برای بیمار چه میکنند؟
ابتدا برای بیمار تامپون میگذارند، یعنی یک باند باریک را به پماد آنتی بیوتیک مثل تتراسیکلین آغشته میکنند تا ۴۸ تا ۷۲ ساعت بماند تا خون بند بیاید.
شایعترین محل خونریزی، قسمت قدامی تیغه بینی است. گاهی در صورت خونریزی طولانی مدت اگر پزشک در معاینه رگ عامل خونریزی را ببیند و محل خونریزی محدود و مشخص باشد، آن را با برق، مواد شیمیایی و رادیوفرکوئنسی میسوزاند.
در کسی که به دلیل فشارخون و لوسمی خون دماغ شده و محل خونریزیاش پراکنده است، نه تنها سوزاندن به نفع بیمار نیست، بلکه وضع را بدتر میکند و باید مشکل زمینهای حل شود. از سوی دیگر، سوزاندن باید محدود و با دقت باشد، چون اگر با بی احتیاطی باشد، باعث سوراخ شدن تیغه بینی میشود.
گاهی خونریزی بینی آنقدر شدید است که برای به وجود نیامدن مشکل جدی برای بیمار و حتی به خطر نیفتادن جان او جراحی لازم است که امروزه با آندوسکوپی انجام میشود.
با این روش هم محل خونریزی مشخص و هم درمان انجام میگیرد، ولی گاهی این هم مفید نیست و از راه گردن، رگ اصلی را (کاروتید خارجی) میبندند.
اگر زیر آفتاب بایستیم، خون دماغ میشویم؟
معمولا بیشتر در فصل زمستان که هوا سرد و خشک است، خون دماغ شایعتر است، مخصوصا در محیط دربستهای که در آن وسایل گرم کننده وجود دارد،
اما اگر در تابستان کسی در معرض گرمای زیاد قرار بگیرد، برای این که بدن بتواند گرما را دفع کند، عروق سطحی گشادتر میشود و خون دماغ در افرادی که مستعد هستند، اتفاق میافتد.
روشهای مورد استفاده
یک سوزن که از جنس پلاتین ساخته شده است، با استفاده از جریان برق گرم میشود و در داخل سوراخ بینی گذاشته میشود تا بافت رگهای خونی را بسوزاند و مسدود کند.
یک عامل سوزاننده مانند قلم نیترات نقره بر روی رگهای خونریزی کننده گذاشته میشود تا از طریق واکنشهای شیمیایی این رگها را مسدود کند.
سوزاندن رگ بینی یک عمل کوچک و سریع است که نیازی به هیچ گونه آمادگی قبلی توسط بیمار ندارد. مراحل انجام این درمان به شرح زیر است:
بررسی سوراخهای بینی:
هر دو سوراخ بینی با استفاده از یک لامپ و وسیلهای به نام اسپکولوم مورد بررسی قرار میگیرد تا نقطهای که باعث خونریزی بینی میشود، مشخص گردد.
آزمایش خون:
یک نمونه خون از بینی گرفته میشود تا در صورتی که عناصر ضد انعقاد در آن وجود دارد، مشخص شود و نیز آزمایش تشخیص کمخونی با استفاده از آن انجام گیرد.
بیحسی موضعی:
با آغشته کردن یک تکه پنبه به داروی بیحسی موضعی و فرو کردن آن در داخل سوراخ بینی، بینی بیمار بیحس میشود تا در زمان درمان دردی را احساس نکند.
سوزاندن رگ:
پس از آنکه بینی بیحس شد، یک سوزن الکتروکوتری یا یک قلم نیترات نقره بر روی نقطه محل خونریزی و بافتهای اطراف آن قرار داده میشود. گرمای حاصل از این سوزن باعث ذوب شدن بافت رگهای خونی و چسبیدن آنها به یکدیگر میشود و به این ترتیب خونریزی بینی متوقف میشود.
سوزاندن رگ های بینی و یک خطر
ممکن است در موارد خاصی بنا به تشخیص پزشک سوزاندن رگ های داخل بینی لازم باشد، ولی در بیشتر موارد نیاز به چنین اقدامی نیست. سوزاندن رگ های داخل بینی اگر دقیق نباشد خود ممکن است موجب عوارضی مانند چسبندگی داخل بینی و حتی سوراخ شدگی تیغه بینی شود.
به گفته دکتر نراقی، در مواردی که محل خون ریزی در قسمت های عمقی تر بینی و غیر قابل تشخیص است، این خون ریزی ها نیازمند به ارزیابی توسط متخصص گوش، گلو و بینی است. در این موارد با اندوسکوپی تشخیصی بینی می توان دقیقا محل خون ریزی را تشخیص داد.
خون ریزی های بینی در کودکان، سطحی تر و در قسمت های جلوتر بینی است و با وجود آن که به سادگی قابل کنترل و درمان است موجب نگرانی بیش از اندازه والدین می شود.
پیشگیری
برای پیشگیری از ادامه خون ریزی هنگامی که خون ریزی بند آمد یا در کسانی که به خون ریزیهای جزئی مکرر دچار هستند، استفاده از قطره کلرور سدیم، مرطوب کردن هوای تنفسی، اجتناب از دستکاری داخل بینی و استفاده روزانه از پماد مناسب برای چرب نگاه داشتن تیغه بینی می تواند مفید باشد
مراقبتهای بعد از سوزاندن بینی چگونه است؟
هنگامی که رگ بینی سوزانده میشود و خونریزی آن متوقف میگردد، به درمان خاص دیگری نیاز نیست. اما تا یک هفته بعد از این درمان، بیمار باید خیلی مراقب باشد که آسیبی به بافت سوزانده شده در بینی وارد نشود، وگرنه بینی دوباره خونریزی خواهد کرد.
هر ضربهای به بینی یا آسیب به آن در طی ۷ تا۱۰ روز اول بعد از عمل میتواند باعث وقوع مجدد خونریزی از محل سوزانده شده گردد. در صورتی که خونریزی بینی دوباره شروع شود، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
با انجام اقدامات پیشگیرانه و مراقبتی زیر میتوانید خطر آسیب رسیدن به بافت سوزانده شده بینی را کاهش دهید:
تا جایی که ممکن است از فین کردن بینی اجتناب کنید.
هنگام عطسه کردن، دهان خود را باز نگه دارید.
تا یک هفته بعد از عمل از سیگار کشیدن و مصرف الکل خودداری کنید.
با استفاده از قطره بینی به طور منظم، داخل بینی را نرم و مرطوب نگه دارید.
تا یک هفته بعد از درمان از بلند کردن اجسام سنگین، فشار آوردن به خود و انجام ورزشهای قلبی عروقی سنگین خودداری کنید.
بیمارانی که درمان سوزاندن رگ بینی انجام میدهند، معمولاً تا چند روز بعد از درمان یک درد یا سوزش خفیف در بینی خود احساس میکنند. این علائم معمولاً با استفاده از قطره تایلانول طبق دستور پزشک و یا اسپری کردن آب نمک در سوراخ بینی به راحتی برطرف میشود.
در انجام عمل سوزاندن رگ بینی زیادهروی نکنید
نکته بسیار مهمی که باید به خاطر داشته باشید آن است که هرگز نباید در سوزاندن رگهای بینی زیادهروی کنید. انجام این روش به دفعات زیاد میتواند بیش از آنکه مفید باشد، ضررهای جبرانناپذیری را به بینی شما وارد کند.
کوتری بینی یا سوزاندن رگ بینی باید با احتیاط و ملاحظه فراوان انجام گیرد و نباید هرگاه که یک خونریزی شدید از بینی اتفاق میافتد بلافاصله اقدام به انجام این عمل نمایید. خونریزی بینی را خیلی راحت میتوانید کنترل کنید.
برای این کار یک کمپرس سرد بر روی پل بینی بگذارید. در بسیاری از موارد، نشستن و خم شدن به طرف جلو و یا فشار دادن ملایم روی استخوان وسط بینی به راحتی موجب بند آمدن خونریزی بینی میشود.
متخصصین همواره توصیه میکنند که سوزاندن رگ بینی فقط و فقط یک بار در هر سوراخ بینی و آن هم در زمانهای جداگانه انجام شود. سوزاندن رگ بینی به صورت مکرر و یا سوزاندن رگها در هر دو سوراخ بینی به طور همزمان میتواند باعث ضعیف شدن بینی و تشکیل حفرههایی در داخل بینی میشود.
این حفرهها که معمولاً بر روی تیغه میانی بینی به وجود میآیند، بعداً قابل ترمیم نبوده و به حالت دائمی در میآیند. وجود این حفرهها در بینی میتواند منجر به خون دماغ، عفونت سینوسها، کاهش مقاومت بدن به سرماخوردگی و بروز مشکلات تنفسی در بیمار شود.
