لب شکری یا شکاف لب چیست؟
در لب شکری (Cleft lip) و شکاف کام (cleft palate) که یکی از رایج‌ترین نقص‌های مادرزادی است، شکافی در لب بالایی و یا سقف دهان (کام) و یا هر دوی آنها ایجاد می‌شود. اگر در طی دوران تکامل جنین، ساختارهای صورت به صورت درست و کامل رشد نکنند، این اتفاق رخ می‌دهد.
بیشتر موارد تنها یک مشکل مادرزادی هستند، ولی برخی نمونه‌ها با برخی بیماری‌های ژنتیکی و سندروم‌ها مرتبط هستند.
داشتن فرزندی که از این مشکل رنج می‌برد برای کودک و والدین آزاردهنده و ناراحت کننده است، ولی این مشکل قابل اصلاح است. با انجام جراحی، کودک ظاهر طبیعی خود با حداقل جای زخم را خواهد داشت.
لب شکری به حالتی گفته می شود که در هنگام جنینی، لب بالا به درستی تشکیل نمی شود و یک یا دو شکاف در آن ایجاد می گردد. شکاف ایجاد شده ممکن است کوچک بوده و قسمتی از لب را گرفتار کند، ولی در مواردی ممکن است بزرگ باشد و به حفره بینی نیز کشیده شود.
طبق آمارهای بین المللی، شکاف لب یا لب شکری در پسرها بیشتر دیده می شود ولی در بررسی هایی که در ایران انجام شد شیوع آن در دخترها کمی بیشتر بود. در اغلب موارد شکاف لب به صورت یکطرفه است ولی گاهی به صورت دوطرفه دیده می شود.
مهمترین عوامل بروز لب شکری
لب های جنین معمولا در انتهای ماه اول بارداری تشکیل می شوند و سایر بافت های بدن وی رشد خواهند کرد. عارضه لب شکری و شکاف کام و لب در جنین هنگامی اتفاق می افتد که بافت های لب او قبل از تولد به صورت کامل شکل نگرفته و به همدیگر نچسبند. این رویداد که بر روی لب بالایی نوزاد رخ نمایی می کند هم می تواند کوچک و سطحی بوده و هم می تواند عمیق باشد و از لب تا بینی امتداد یابد. در نتیجه مادران باید راه های پیشگیری از لب شکری شدن جنین را بدانند و از بروز این عارضه تا حد ممکن جلوگیری نمایند.
عامل ارث
بر اساس یافته‌های تحقیقات انجام شده، در ۳۳ تا ۳۶ درصد موارد، رابطه مثبتی بین شکاف لب و عامل ارث وجود دارد. اگر کودکی با شکاف «دهانی – صورت» متولد شود، شانس ابتلا برای بچه بعدی، پنج درصد اضافه می‌شود. اگر یکی از والدین کودک، مبتلا به این شکاف باشد، شانس ابتلا برای کودک بعدی تا ۱۵ درصد بیشتر افزایش خواهد یافت.
عوامل محیطی
طبق تحقیقات انجام شده، بیماری‌های عفونی مادر، اختلال هورمونال (هیپوتیروئیدیسم، دیابت و درمان با داروهای کورتونی)، داروها ( مصرف داروهای آرام‌بخش، ضد تشنج و ضد صرع، احتمال وقوع شکاف لب را تا ۱۰ برابر افزایش می‌دهد)، ویتامین‌ها (کمبود ریبوفلاوین، اسید فولیک، ویتامین B6، ویتامین A و حتی در بعضی موارد مقادیر بیش از حد ویتامین A منجر به بروز شکاف می‌شود؛ این در حالی است که استفاده از اسیدفولیک در چهار ماهه اول حاملگی اثر محافظتی علیه شکاف دارد) ، هیپوکسی (سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری منجر به هیپوکسی در کودک شده که متعاقبا وقوع شکاف کام را افزایش می‌دهد)، از جمله عوامل موثر محیطی بر ایجاد شکاف لب و کام هستند.
عوامل روانی
عوامل روانی و هیجانی که با ایجاد تنش‌های ضربه زننده ممکن است در اتیولوژی شکاف در انسان نقش مهمی داشته باشند از دیگر عوامل شکاف لب و کام به شمار می‌روند.
سندروم‌های موثر دیگر
علاوه بر موارد ذکر شده، سندرم‌های شناخته شده متعددی وجود دارد که در آنها شکاف لب و کام، یافته شایعی است و شامل سندرم Teacher-collins، سندرم wander –woude و سندرم
pierre – robin است. همچنین در تریزومی ۱۳ و ۸ نیز مواردی از شکاف لب و کام دیده شده است.
عوارض لب شکری یا شکاف لب
بسته به میزان و محل شکاف کام یا لب، عوارض آن نیز فرق می‌کند. به طور کلی یک یا چند یا تمام عوارض زیر ممکن است روی دهد. در صورت وجود بیماری لب شکری باید حتما درمان شود.
تاثیر لب شکری یا شکاف کام بر روی تنفس
ناهنجاری فک و کام باعث مشکل تنفسی می‌شود. درمان شامل جراحی و به کارگیری پروتزهای دهانی است.
تغذیه نوزادان مبتلا به لب شکری
تغذیه نوزادان مبتلا به شکاف نیز با مشکلاتی روبه‌رو است. همکاری متخصص تغذیه و گفتار درمانی ممکن است سودمند باشد. دستگاه‌های ویژه‌ای نیز به منظور تغذیه نوزاد در دسترس هستند.
عفونت‌های گوش و کاهش شنوایی در کودکان لب شکری
هر ناهنجاری دستگاه تنفسی فوقانی می‌تواند عملکرد شیپور استاش (در گوش) را مختل کند و احتمال تجمع مایع در گوش میانی را افزایش دهد.
این امر احتمال عفونت گوش میانی را زیاد می‌کند. کاهش شنوایی نیز نتیجه عفونت‌های مکرر گوش میانی است. برای اصلاح این مشکل متخصص گوش و حلق و بینی از وی‌تی یا گرومت استفاده خواهد کرد.
